Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και καθημερινότητα.

10/07/2025 – 09:00

Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης και Εξιδανικευμένη
Πραγματικότητα
Βασιλική Ι. Παπακίτσου
MSc Προσωποκεντρική Ψυχοθεραπεύτρια, University of Central
Lancashire UK, MSc Φιλόλογος ΕΚΠΑ, Πιστοποιημένη Εκπαιδεύτρια
Ενηλίκων

   ………………………………………………………………………………………………………………………………………………..

Τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, γνωστά και ως social media, αποτελούν
σήμερα έναν από τους βασικότερους τρόπους επικοινωνίας και
αλληλεπίδρασης μεταξύ των ανθρώπων, τόσο σε προσωπικό όσο και σε
συλλογικό επίπεδο.

Δημοφιλείς πλατφόρμες όπως τα Facebook, LinkedIn,
X (πρώην Twitter), Instagram, TikTok, Messenger, WhatsApp, Pinterest και
Snapchat έχουν διαμορφώσει νέες διαδικτυακές κοινότητες.

Από τη δεκαετία του 1990 και μετά, με την είσοδο του διαδικτύου στη ζωή
μας, εγκαινιάστηκε μια νέα εποχή στον τρόπο που οι άνθρωποι
επικοινωνούν, ανταλλάσσουν απόψεις και διατηρούν επαφή. Η τεχνολογία
μεταμόρφωσε ριζικά την καθημερινότητά μας, διευκολύνοντας την επαφή
σε πραγματικό χρόνο, ανεξαρτήτως γεωγραφικής απόστασης.
Τα κοινωνικά μέσα μας επιτρέπουν την άμεση πληροφόρηση, την
αμφίδρομη επικοινωνία και την πρόσβαση σε παγκόσμια γεγονότα χωρίς
γεωγραφικούς ή χρονικούς περιορισμούς.

Όπως αναφέρει και το κλασικό
μοντέλο επικοινωνίας των Shannon και Weaver (1949), η ταχύτητα και η
αμεσότητα είναι κεντρικά στοιχεία της σύγχρονης επικοινωνίας.
Πέρα από την ανταλλαγή πληροφοριών, αυτά τα μέσα προσφέρουν
ευκαιρίες για κοινωνική επανασύνδεση. Φίλοι, συγγενείς ή παλιοί
συμμαθητές μπορούν να έρθουν ξανά σε επαφή, ενώ νέες κοινωνικές
ομάδες σχηματίζονται, συμβάλλοντας ενεργά σε πολιτικά, οικονομικά,
κοινωνικά ή πολιτιστικά ζητήματα.

Τα κοινωνικά δίκτυα δεν εκπληρώνουν μόνο τις ανάγκες επικοινωνίας και
ενημέρωσης. Λειτουργούν επίσης ως εργαλεία έκφρασης, ανταλλαγής
συναισθημάτων, σκέψεων και προβληματισμών. Παρέχουν δυνατότητες
για μάθηση, πρόσβαση σε δημόσιες υπηρεσίες και απλοποίηση της
καθημερινής ζωής των πολιτών. Παράλληλα, στον επαγγελματικό τομέα,αποτελούν πλατφόρμες δικτύωσης, παρουσίασης υπηρεσιών και
ανάπτυξης συνεργασιών.

Ωστόσο, η χρήση τους δεν περιορίστηκε πάντοτε εντός λογικών πλαισίων.
Δεν τηρήθηκε το «Μέτρον άριστον». Η υπερβολική και ανεξέλεγκτη
ενασχόληση με αυτά οδήγησε συχνά σε εξάρτηση και κοινωνική
απομόνωση. Η αδιάκριτη κοινοποίηση προσωπικών δεδομένων έχει
προβάλλει ζητήματα που σχετίζονται με την ιδιωτικότητα και την
ασφάλεια των χρηστών, προκαλώντας σοβαρές συνέπειες.
Τα τελευταία χρόνια παρατηρείται έντονα η τάση διαμόρφωσης μιας
ψευδεπίγραφης πραγματικότητας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Οι
χρήστες συχνά επιλέγουν να προβάλουν μια βελτιωμένη, μία «τέλεια»
εικόνα της ζωής τους, η οποία απέχει σημαντικά από την αλήθεια. Η
προσέγγιση αυτή μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την αυτοαντίληψη και
την ψυχική υγεία τόσο των δημιουργών όσο και των θεατών αυτών των
περιεχομένων.

Αν αναλογιστούμε το μέγεθος της χρήσης του διαδικτύου και των
κοινωνικών μέσων σε παγκόσμια κλίμακα, γίνεται κατανοητό το μέγεθος
της επιρροής τους. Σύμφωνα με στοιχεία από τον ΟΗΕ και τη Digital 2024:
Global Overview Report, παγκόσμια «Ψηφιακή Επισκόπηση» (Ιανουάριος
2024):

 «ο πληθυσμός της Γης ανέρχεται σε 8,08 δισεκατομμύρια.
 Από αυτούς, περισσότεροι από 5 δισεκατομμύρια είναι ενεργοί
χρήστες κοινωνικών δικτύων, ενώ πάνω από 5,04 δισεκατομμύρια
χρησιμοποιούν το διαδίκτυο στις αρχές του 2024.
 Η χρήση των φορητών συσκευών αγγίζει το 69,4% του παγκόσμιου
πληθυσμού, ενώ η ανάπτυξη νέων χρηστών κοινωνικών δικτύων
συνεχίζεται με εντυπωσιακούς ρυθμούς.
 Το 2023 προστέθηκαν 266 εκατομμύρια νέοι χρήστες, με τον μέσο
όρο να φτάνει στους 8,4 νέους χρήστες ανά δευτερόλεπτο τον
περασμένο χρόνο».
(Στατιστική ανάλυση σχετικά με την χρήση του διαδικτύου & των εφαρμογών του.
Πηγή: Digital 2024: Global Overview Report, January 2024. Ανακτήθηκε: 15/01/2025).

Η υπερβολική χρήση των κοινωνικών δικτύων και η απουσία μέτρου
έχουν οδηγήσει σε αλλοίωση της ανθρώπινης επικοινωνίας αλλά και της
ψυχικής ισορροπίας των χρηστών. Η συνεχής ανάγκη για προβολή και η
εξάρτηση από την αποδοχή των άλλων, μέσω "likes", έχει διαμορφώσει
έναν φαύλο κύκλο ψηφιακής αυτοπροβολής.
Οι χρήστες τείνουν να επικοινωνούν μέσω σύντομων μηνυμάτων,
παραμερίζοντας την ουσιαστική ανθρώπινη επαφή. Στις αναρτήσεις τους
εμφανίζουν μια ζωή απαλλαγμένη από δυσκολίες: ευτυχισμένες σχέσεις,
επιτυχημένη καριέρα, ταξίδια, ψυχαγωγία και άψογη εξωτερική εμφάνιση.
Οι εικόνες αυτές, που συχνά είναι επεξεργασμένες με φίλτρα,
αποκρύπτουν τις πραγματικές ανησυχίες, αποτυχίες ή δυσκολίες της
καθημερινότητας.
Η αναζήτηση του «τέλειου» στιγμιότυπου συχνά αποσπά τους ανθρώπους
από τη ζωντανή εμπειρία. Αντί να ζήσουν πλήρως τη στιγμή, προτιμούν να
τη «συλλάβουν» φωτογραφικά υπό την πιο κολακευτική της εκδοχή, με
σκοπό τη δημόσια ανάρτησή της και την αναζήτηση επιβεβαίωσης και
θαυμασμού.

Η εξιδανικευμένη αυτή εικόνα οδηγεί πολλούς σε στρεβλή αντίληψη του
σώματος και της αυτοεικόνας, ενισχύοντας τάσεις τελειομανίας και
ανασφάλειας. Σύμφωνα με μελέτες (Kring et al., 2010· Rumney, 1983),
φαινόμενα όπως η διατροφική διαταραχή, το άγχος ή ακόμα και η
κατάθλιψη, συνδέονται με τη σύγκριση της προσωπικής ζωής με την
«τέλεια» ζωή που προβάλλεται στο διαδίκτυο.
Αυτή η αδιάκοπη αυτοπροβολή καλλιεργεί τον ατομικισμό και το
ναρκισσισμό, αποδυναμώνοντας αξίες όπως η ενσυναίσθηση, η
αυθεντικότητα και η προσφορά προς τον συνάνθρωπο. Η κοινωνική
αλληλεπίδραση υποκαθίσταται από την επιφανειακή επιβεβαίωση,
βασισμένη σε ένα σύστημα αξιολόγησης μέσω αντιδράσεων και σχολίων.
Το αποτέλεσμα είναι η αποδυνάμωση της αυτοεκτίμησης, η αποξένωση
και η εμφάνιση ψυχικής κόπωσης. Οι χρήστες επηρεάζονται αρνητικά από
τη συνεχή σύγκριση με άλλους και τη συνεχή ανάγκη για έγκριση. Σε
περιπτώσεις διαδικτυακής παρενόχλησης ή κακόβουλων σχολίων, η
ψυχική επιβάρυνση γίνεται ακόμα μεγαλύτερη.

Η υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορεί να
λειτουργήσει ως μηχανισμός αποσύνδεσης από την πραγματικότητα,
οδηγώντας σε συναισθηματική αποστασιοποίηση, απομόνωση και μείωση
της προσωπικής ευημερίας.

Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αποτελούν πλέον αναπόσπαστο στοιχείο
της καθημερινότητάς μας, με θετικές αλλά και αρνητικές επιδράσεις. Ο
τρόπος με τον οποίο τα χρησιμοποιούμε καθορίζει τον αντίκτυπό τους
στη ζωή μας. Η ορθή χρήση τους μπορεί να προσφέρει οφέλη, ενώ η
κατάχρηση εγκυμονεί κινδύνους για την ψυχική υγεία και την ποιότητα
ζωής.

Πρακτικές για υγιή χρήση:
1. Θέσπιση ορίων: Ο καθορισμός χρονικών ορίων στη χρήση των
εφαρμογών συμβάλλει στον περιορισμό της υπερβολικής ενασχόλησης και
στην εξοικονόμηση χρόνου για άλλες δραστηριότητες.
2. Ενίσχυση των διαπροσωπικών σχέσεων: Η καλλιέργεια της άμεσης
επαφής με φίλους και συγγενείς ενισχύει την ψυχική ανθεκτικότητα και
δημιουργεί ουσιαστικούς δεσμούς ασφάλειας και αποδοχής.
3. Περίοδοι αποχής: Η προσωρινή απομάκρυνση από τα μέσα προσφέρει
ευκαιρία για εσωτερική ανασκόπηση, καθαρή σκέψη και ανασύνταξη
προτεραιοτήτων.
4. Αυτοφροντίδα: Η προσοχή σε βασικές ανάγκες – όπως σωστή διατροφή,
επαρκής ύπνος, ήπια άσκηση και αποφυγή επιβλαβών ουσιών – ενισχύει
τη σωματική και ψυχική ευεξία. Χρήσιμες είναι και οι ασκήσεις χαλάρωσης
ή αναπνοής για μείωση του στρες.
5. Σύνδεση με τον εαυτό: Μέσω της αυτοπαρατήρησης και της
αυτογνωσίας, μπορούμε να ανακαλύψουμε τι μας ικανοποιεί και μας
εξελίσσει, αποφεύγοντας την παγίδα της εξάρτησης από τον ψηφιακό
κόσμο.

6. Θετική σκέψη & ενασχολήσεις εκτός οθόνης: Η συμμετοχή σε
δραστηριότητες που προσφέρουν χαρά, αίσθημα δημιουργικότητας και
κοινωνικής συμμετοχής – όπως αθλητισμός, τέχνες, εθελοντισμός –
ενισχύει την αυτοεκτίμηση και δίνει αίσθημα σκοπού.

7. Αναζήτηση υποστήριξης: Όταν η πίεση γίνεται ασφυκτική ή νιώθουμε
αποπροσανατολισμένοι, είναι σημαντικό να αναγνωρίζουμε την ανάγκη
για βοήθεια και να απευθυνόμαστε σε ειδικούς ψυχικής υγείας.
Συμπέρασμα: Η τεχνολογία, όταν χρησιμοποιείται με σύνεση, μπορεί να
βελτιώσει την καθημερινότητά μας και να διευκολύνει τη ζωή μας.
Ωστόσο, η ισορροπία είναι το κλειδί. Μέσα από την ενδυνάμωση του
εαυτού, την αυτογνωσία, την αυτοεκτίμηση, που οδηγούν στην
αυτοπεποίθηση, αλλά και την επιλεκτική χρήση των κοινωνικών δικτύων,
μπορούμε να αξιοποιήσουμε τα οφέλη τους, χωρίς να θυσιάζουμε την
ψυχική μας υγεία ή την αυθεντικότητά μας.