Η υποβάθμιση της Ιστορίας και της θρησκείας,στην εκπαίδευση.

Τα τελευταία χρόνια, έχει παρατηρηθεί μια σταδιακή μείωση της έμφασης που δίνεται στην Ιστορία και τη θρησκεία στα σχολικά προγράμματα πολλών χωρών, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

 Μαθήματα που άλλοτε θεωρούνταν θεμελιώδη για την πολιτιστική και πνευματική διαμόρφωση των μαθητών, σήμερα υποβαθμίζονται ή περιορίζονται στο εκπαιδευτικό σύστημα.

Οι λόγοι πίσω από αυτή την εξέλιξη είναι πολλοί και σύνθετοι, αγγίζοντας κοινωνικές, πολιτικές και εκπαιδευτικές παραμέτρους.

1. Η στροφή προς τις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες.

Μία από τις βασικές αιτίες της μείωσης της έμφασης στην Ιστορία και τη Θρησκεία είναι η αυξανόμενη στροφή της εκπαίδευσης προς τις θετικές και τεχνολογικές επιστήμες (STEM – Science, Technology, Engineering, Mathematics).

Σε έναν κόσμο που κυριαρχείται από την τεχνολογία και την καινοτομία, τα κράτη επιδιώκουν να προετοιμάσουν τους νέους για επαγγέλματα με υψηλή ζήτηση στην αγορά εργασίας.

Ως αποτέλεσμα, οι ανθρωπιστικές επιστήμες, όπως η Ιστορία και η Θρησκευτική Παιδεία, θεωρούνται λιγότερο “χρήσιμες” και λαμβάνουν μικρότερη βαρύτητα στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

2. Η παγκοσμιοποίηση και η πολυπολιτισμικότητα.

Η παγκοσμιοποίηση έχει φέρει σε επαφή διαφορετικές κουλτούρες, θρησκείες και ιστορικές αφηγήσεις.

 Πολλές κυβερνήσεις και εκπαιδευτικοί οργανισμοί επιλέγουν να διδάσκουν την Ιστορία και τη Θρησκεία με έναν πιο ουδέτερο και λιγότερο εθνοκεντρικό τρόπο, ώστε να αποφεύγονται εντάσεις και να προωθείται η πολυπολιτισμική συνύπαρξη.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, για παράδειγμα, η διδασκαλία της Ιστορίας έχει επικριθεί ότι επικεντρώνεται υπερβολικά στη δημιουργία μιας εθνικής ταυτότητας βασισμένης σε ιστορικά επιτεύγματα, παραμελώντας πιο σύνθετες πτυχές της ιστορίας, όπως η πολυφωνία των πηγών ή οι διαφορετικές ερμηνείες των γεγονότων.

 Η πίεση για ένα πιο “ανοιχτό” και διεθνές εκπαιδευτικό σύστημα έχει οδηγήσει σε περιορισμό του ιστορικού αφηγήματος που διδάσκεται στα σχολεία.

Παράλληλα, η Θρησκευτική παιδεία έχει δεχθεί κριτική για τον παραδοσιακό της χαρακτήρα.

Καθώς οι κοινωνίες γίνονται πιο πολυπολιτισμικές, υπάρχει μια τάση να διδάσκονται οι θρησκείες πιο γενικά, με έμφαση στη συγκριτική θρησκειολογία παρά στη δογματική διδασκαλία μιας συγκεκριμένης πίστης, όπως συνέβαινε στο παρελθόν με την Ορθόδοξη χριστιανική πίστη στην Ελλάδα.

3. Η Επιρροή των πολιτικών και ιδεολογικών ρευμάτων.

Οι πολιτικές και ιδεολογικές εξελίξεις έχουν επίσης συμβάλει στη μείωση της σημασίας των συγκεκριμένων μαθημάτων.

Σε πολλές χώρες, τα εκπαιδευτικά προγράμματα διαμορφώνονται σύμφωνα με τις προτεραιότητες της εκάστοτε κυβέρνησης.

Σε φιλελεύθερα και προοδευτικά πολιτικά περιβάλλοντα, υπάρχει μια τάση απομάκρυνσης από τη διδασκαλία της Ιστορίας ως εργαλείο ενίσχυσης της εθνικής συνείδησης, καθώς και από τη Θρησκευτική Παιδεία ως μέσο ηθικής διαμόρφωσης.

Αντίθετα, σε πιο συντηρητικές κυβερνήσεις, η Ιστορία και η Θρησκεία θεωρούνται απαραίτητες για τη διατήρηση της εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας.

Ωστόσο, ακόμη και σε τέτοιες περιπτώσεις, η γενική τάση απομάκρυνσης από την παραδοσιακή διδασκαλία είναι εμφανής λόγω των παγκόσμιων εκπαιδευτικών αλλαγών.

4. Η αλλαγή στον ρόλο της εκπαίδευσης.

Η σύγχρονη εκπαίδευση εστιάζει όλο και περισσότερο στην ανάπτυξη πρακτικών δεξιοτήτων, όπως η κριτική σκέψη, η επίλυση προβλημάτων και η χρήση της τεχνολογίας, παρά στη μετάδοση γνώσεων που θεωρούνται “θεωρητικές” ή “αφηρημένες”.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Ιστορία και η Θρησκεία αντιμετωπίζονται ως λιγότερο σημαντικά μαθήματα, επειδή δεν παρέχουν άμεσες δεξιότητες που θεωρούνται απαραίτητες στην αγορά εργασίας.

5. Οι επιπτώσεις της υποβάθμισης.

Η μείωση της έμφασης στην Ιστορία και τη Θρησκεία μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις στις νέες γενιές και την κοινωνία συνολικά.

•Απώλεια ιστορικής συνείδησης: Οι μαθητές μπορεί να μεγαλώσουν χωρίς σαφή κατανόηση της ιστορικής πορείας της χώρας τους και του κόσμου, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε επαναλήψεις λαθών του παρελθόντος.

•Μειωμένη πολιτική και κοινωνική κριτική ικανότητα: Η Ιστορία βοηθά στην κατανόηση των κοινωνικών και πολιτικών δομών. Η έλλειψή της μπορεί να καταστήσει τους πολίτες πιο ευάλωτους σε παραπληροφόρηση και προπαγάνδα.

•Απομάκρυνση από τις πολιτιστικές ρίζες: Η Θρησκεία, ανεξάρτητα από το αν κάποιος είναι θρησκευόμενος ή όχι, αποτελεί θεμελιώδες στοιχείο της πολιτιστικής ταυτότητας. Η απομάκρυνση από τη διδασκαλία της μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια πολιτιστικής συνοχής.

•Έλλειψη ηθικών και πνευματικών αξιών: Αν και η ηθική μπορεί να διδαχθεί με διαφορετικούς τρόπους, η θρησκευτική παιδεία έχει διαχρονικά διαμορφώσει τις ηθικές αξίες των κοινωνιών.

Η υποβάθμιση της Ιστορίας και της θρησκείας στα σχολεία είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο που συνδέεται με την τεχνολογική πρόοδο, την παγκοσμιοποίηση, τις πολιτικές εξελίξεις και την αλλαγή στον ρόλο της εκπαίδευσης.

Ενώ η προσαρμογή των εκπαιδευτικών συστημάτων στις ανάγκες της σύγχρονης εποχής είναι απαραίτητη, είναι επίσης κρίσιμο να διατηρηθεί η διδασκαλία της Ιστορίας και της θρησκείας ως θεμέλιο πολιτιστικής ταυτότητας, ιστορικής συνείδησης και ηθικής διαμόρφωσης.

Αν χαθούν αυτές οι αξίες, κινδυνεύουμε να δημιουργήσουμε γενιές με ελλιπή κατανόηση του παρελθόντος, αδύναμες να διαμορφώσουν ένα σταθερό μέλλον.

Έρευνα/Reportage

Κωνσταντίνα Ξανθοπούλου

Δημοσιογράφος.