Πόσο κοντά βρίσκεται η Ευρώπη σε έναν πόλεμο

Οι  δηλώσεις του Γερμανού υπουργού εξωτερικών, ως “προειδοποίηση

Γράφει ο Γρηγόρης Γαλάνης

Ο κόσμος σήμερα φαίνεται όλο και πιο επιρρεπής σε γενικευμένες αναταράξεις και κινδύνους κλιμάκωσης, καθώς οι μεγάλες συγκρούσεις δεν διαχειρίζονται πλέον μόνο ως “περιοχικά προβλήματα”,  αλλά ως κρίσιμα πεδία διεθνούς ισχύος.

Η σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας και η αιματοχυσία στη Γάζα μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης δεν αποτελούν απλά “δύο πολέμους”, αλλά δύο κεντρικούς άξονες που δοκιμάζουν την αντοχή της διεθνούς τάξης και την ικανότητα της Ευρώπης να αντιδράσει. Η πρόσφατη ρητορική του Γερμανού ΥΠ Εξωτερικών Johann Wadephul, ότι η Ευρώπη μπορεί να βιώνει “το τελευταίο της ειρηνικό καλοκαίρι”, αντικατοπτρίζει αυτή την αίσθηση επείγοντος και ανασφάλειας.

Στη σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας, η ένταση παραμένει πολύ υψηλή μετά την εισβολή της Ρωσίας το 2022. Η Ευρωπαϊκή Ένωση συνεχίζει να αυξάνει την πίεση μέσω κυρώσεων,για παράδειγμα, τον Μάιο του 2025 υιοθετήθηκε το 17ο πακέτο κυρώσεων, στο οποίο η ΕΕ στόχευσε 189 επιπλέον πλοία του λεγόμενου “σκιώδους στόλου” («shadow fleet»),  δεξαμενόπλοια που χρησιμοποιούνται για τη μεταφορά ρωσικού πετρελαίου, παρακάμπτοντας περιορισμούς και τιμοκαπάκια. Το πακέτο περιλαμβάνει επίσης περιοριστικά μέτρα για την ενεργειακή οικονομία, την τεχνολογία μάχης και υβριδικές απειλές.

Στο 18ο πακέτο κυρώσεων, που εγκρίθηκε τον Ιούλιο του 2025, η ΕΕ ενίσχυσε περαιτέρω τα μέτρα κατά της Ρωσίας, η λίστα των πλοίων του “shadow fleet” αυξήθηκε σε 444, ενώ αυξήθηκαν και οι κυρώσεις σε ενεργειακό, τραπεζικό και στρατιωτικό τομέα.  Η ΕΕ στοχεύει όχι μόνο τον άμεσο πόλεμο, αλλά και τα μέσα με τα οποία η Ρωσία χρηματοδοτεί τη σύγκρουση — το πετρέλαιο, τις τραπεζικές συναλλαγές, αλλά και εκείνους που διευκολύνουν την “σκιά στόλο”.

Η δήλωση του Wadephul είναι χαρακτηριστική, κατηγορεί τη Ρωσία ότι προσπαθεί να “διχάσει την Ευρώπη από μέσα”, χρησιμοποιώντας όχι μόνο στρατιωτική ισχύ, αλλά και κυβερνοεπιθέσεις, παραπληροφόρηση και οικονομική υπονόμευση. Συγκεκριμένα λέει: «Δεν είμαστε σε πόλεμο με τη Ρωσία, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η Ρωσία μας επιτρέπει να ζούμε ειρηνικά.»  Η ρητορική αυτή δείχνει ότι η Γερμανία (και η ΕΕ) δεν θεωρούν ότι έχουν ήδη διασφαλίσει την ειρήνη, αντίθετα, βλέπουν τη ρήξη ως ενεργό κίνδυνο και επεξεργάζονται μακροπρόθεσμη στρατηγική πίεσης και αποτροπής. Η αμυντική γραμμή που προτάσσει ο Wadephul δεν αφορά μόνο στρατιωτικά μέτρα αλλά “πολιτική και κοινωνική θωράκιση”, ώστε η ιδέα επίθεσης να μην φαίνεται πλέον ως επιλογή στο μυαλό του Πούτιν.

Παράλληλα με τις κυρώσεις, η ΕΕ μειώνει σταδιακά την πρόσβαση της Ρωσίας σε έσοδα ενεργειακής φύσης. Στο 18ο πακέτο, για παράδειγμα, η ΕΕ επιβάλει δυναμικό μηχανισμό για τον περιορισμό του ανώτατου ορίου τιμής στο πετρέλαιο, μειώνοντας το καπέλο τιμής από τα 60 δολάρια ανά βαρέλι σε 47,6 δολάρια. Την ίδια στιγμή, η ΕΕ ενισχύει τα “anti-circumvention” μέτρα, στοχεύοντας όχι μόνο τη Ρωσία άμεσα, αλλά και τα δίκτυα που διευκολύνουν την παράκαμψη των κυρώσεων.

Αυτά τα γεγονότα δείχνουν ότι η ΕΕ βλέπει τη σύγκρουση Ρωσίας – Ουκρανίας ως μια μακροχρόνια μάχη, όχι μόνο στρατιωτικά αλλά και οικονομικά και υβριδικά. Η προσέγγιση “πίεση + διαπραγμάτευση” που προτείνει ο Wadephul υποδηλώνει ότι η Ευρώπη δεν θεωρεί ότι μια απλή παύση πυρός θα λύσει το πρόβλημα· πρέπει να υπάρξει στρατηγικό κόστος για τη Ρωσία ώστε να αλλάξει συμπεριφορά.

Ταυτόχρονα, στην άλλη πλευρά του κόσμου, η σύγκρουση Ισραήλ – Παλαιστίνης, ειδικά στη Λωρίδα της Γάζας, βρίσκεται σε επικίνδυνο σημείο. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ και άλλες ανθρωπιστικές υπηρεσίες, από την 7η Οκτωβρίου 2023 έως τις αρχές Ιουλίου 2025, τουλάχιστον 57.012 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί και 134.592 τραυματιστεί, σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων (OCHA) και τα δεδομένα του υπουργείου Υγείας της Γάζας. Σε έκθεση του OCHA την 3η Απριλίου 2025 αναφέρονται 50.523 θάνατοι Παλαιστινίων, με σημαντικό ποσοστό να αφορά παιδιά, ηλικιωμένους και γυναίκες.

Ο ΟΗΕ έχει καταγγείλει ότι πάνω από το 50% των νεκρών στην Γάζα την περίοδο Μαΐου 2025 ήταν άμαχοι που κατοικούσαν σε κατοικημένες περιοχές ή καταφύγια, γεγονός που εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη νομιμότητα και την αναλογία των επιθέσεων. Η ανθρωπιστική κρίση είναι βαθιά, η πείνα, η έλλειψη καυσίμων, η κατάρρευση των υποδομών υγείας και η δυσκολία πρόσβασης σε βοήθεια εντείνουν τον ανθρωπιστικό εφιάλτη.

Η βία δεν περιορίζεται σε αεροπορικά πλήγματα, επίθεση σε αγορά, σημεία νερού, κατοικημένες περιοχές και υποδομές έχει στοιχίσει χιλιάδες ζωές. Η συνεχιζόμενη πολιορκία, η δυσκολία εισόδου βασικών προμηθειών και η απομόνωση των αμάχων δημιουργούν συνθήκες που πολλοί χαρακτηρίζουν ως ανθρωπιστική καταστροφή.

Σε αυτό το τεταμένο διεθνές περιβάλλον, η θέση του Γερμανού ΥΠ Εξωτερικών Wadephul αποκτά ακόμα μεγαλύτερη βαρύτητα. Όταν λέει ότι η Ευρώπη “ίσως ζει το τελευταίο της ειρηνικό καλοκαίρι”, δεν εκφράζει απλώς φόβους, προειδοποιεί ότι οι συγκρούσεις πέρα από τα σύνορά της μπορούν να της “χτυπήσουν την πόρτα”. Η μεταφορά από “πολιτική αποστροφή” σε “στρατηγική επείγουσα ανάγκη” υπογραμμίζει ότι η Ευρώπη πρέπει να προετοιμαστεί όχι μόνο για αμυντικό ρόλο, αλλά για ενεργό συμμετοχή και πίεση.

Αυτή η δήλωση του Wadephul λειτουργεί ως κάλεσμα αφύπνισης, η ειρήνη δεν είναι κάτι δεδομένο, η ασφάλεια δεν είναι εγγυημένη και πρέπει να υπάρχει συλλογική Ευρωπαϊκή βούληση για να αντιμετωπιστούν οι υβριδικές, ενεργειακές και στρατιωτικές προκλήσεις. Η Γερμανία, με λόγο τόσο ισχυρό όσο και αποφασιστικό, προτείνει ότι η ευρωπαϊκή απάντηση δεν μπορεί να είναι παθητική, χρειάζεται δραστικά, καλά στοχευμένα μέτρα και ενίσχυση της αμυντικής και κοινωνικής ανθεκτικότητας.

Ταυτόχρονα, η ρητορική αυτή αναδεικνύει τις ευθύνες της Ευρώπης, αν η Ευρώπη επιλέξει την αδράνεια, υπάρχει ρίσκο να υποτιμήσει τον αντίπαλο και να μην είναι έτοιμη για την επόμενη φάση της κρίσης. Αν όμως δράσει, μπορεί να επηρεάσει ενεργά την πορεία των συγκρούσεων, όχι μόνο μέσω κυρώσεων αλλά και μέσω διπλωματίας, ανθρωπιστικής υποστήριξης και οικοδόμησης δομών ασφάλειας που διασχίζουν τον συμβατικό και τον υβριδικό πόλεμο.

Από την ανάλυση των δύο μεγάλων συγκρούσεων (Ρωσία-Ουκρανία και Ισραήλ-Παλαιστίνη) προκύπτει το εξής κρίσιμο συμπέρασμα, ο κόσμος δεν είναι πλέον σε “παθητική ειρήνη”. Οι αντιπαλότητες είναι τόσο οικονομικές όσο και στρατιωτικές, τόσο υβριδικές όσο και παραδοσιακές, και η Ευρώπη βρίσκεται στο επίκεντρο μιας δοκιμασίας ισχύος και στρατηγικής. Η δήλωση του Wadephul δεν είναι απλώς ρητορική υπερβολή, είναι η έκφραση μιας βαθιάς στρατηγικής αντίληψης, η Ευρώπη δεν μπορεί να περιμένει ότι η ειρήνη θα διαρκέσει χωρίς δράση, και ότι πρέπει να γίνει παράγοντας, όχι θεατής, σε αυτόν τον αναδιαμορφούμενο παγκόσμιο χάρτη.

Συνεπώς, ναι, ο κίνδυνος ενός πιο ευρύ πολέμου δεν είναι θεωρητικός. Η πιθανότητα κλιμάκωσης υπάρχει, και οι προειδοποιήσεις του Wadephul λειτουργούν ως καμπανάκι. Η Ευρώπη μπορεί να ζει μια ήρεμη περίοδο τώρα, αλλά δεν πρέπει να κοιμάται ήσυχη, η επόμενη κρίση μπορεί να μην είναι τόσο τοπική όσο φαντάζεται. Αν θέλει να αποφύγει την “τελευταία ειρηνική της εποχή”, πρέπει να δράσει και να δράσει σοφά.

---